Denis Goldberg “Life is Wonderful”
(11 April 1933 – 29 April 2020)
Tribute by the Department of Music / Konservatorium.
Denis Goldberg, humanis, vryheidsvegter, opperbevel in uMkhonto we Sizwe, politieke gevangene, onvermoeibare maatskaplike kampvegter en een die laaste twee oorlewende Rivonia-verhoordes, is ná ‘n lang stryd teen longkanker oorlede. Hy was 87.
Goldberg is in 1933 in Kaapstad gebore en het in ‘n huis toegewyd aan die stryd teen apartheid grootgeword. Sy ouers, Annie en Sam Goldberg, is albei in Londen gebore as die kinders van Litause Jode wat in die tweede helfte van die 19de eeu na Engeland geëmigreer het. Goldberg het in 1953 as ‘n siviele ingenieurswese-student aan die Universiteit van Kaapstad by die Modern Youth Society aangesluit. Hy was by die Congress of the People en die vergestalting van die Vryheidsmanifes in 1954/55 betrokke en is in 1960 onder die Noodtoestand vir vier maande ná die Sharpeville-bloedbad aangehou. Goldberg het op 11 Julie 1963 by die ANC se gewapende vleuel, uMkhonto we Sizwe, aangesluit en is op die Liliesleaf-plaas in Rivonia, Johannesburg in hegtenis geneem. Op 31 was hy die jongste man in die beskuldigdebank tydens die Rivonia-verhoor. Ander beskuldigdes was Nelson Mandela, Walter Sisulu, Govan Mbeki, Elias Motsoaledi, Ahmed Kathrada, James Kantor, Lionel (Rusty) Bernstein, Raymond Mhlaba, Bob Hepple en Andrew Mlangeni. Al die mans, behalwe Bernstein en Kantor, is ingevolge die Wet op Sabotasie aangekla en skuldig bevind aan sameswering om die regering omver te gooi en ander klagtes.
Op 12 Junie 1964 het die regter Denis en sy comrades vier lewenslange gevangenisskappe opgelê in plaas van teregstelling. Dennis het met ‘n glimlag op sy gesig na sy angstige moeder uitgeroep en gesê: “Dit is die lewe, en die lewe is wonderlik.” Goldberg het 22 jaar in die gevangenis deurgebring voordat hy op 28 Februarie 1985 vrygelaat is.
Ná sy vrylating het hy in ballingskap gegaan en by sy gesin in Londen aangesluit. In Londen het hy sy werk vir die ANC by die organisasie se Londen-kantoor van 1985 tot 1994 voortgesit. Hy was ‘n woordvoerder vir die ANC en het dit ook by Anti-apartheidskomitee van die Verenigde Nasies verteenwoordig. Goldberg het vir baie jare oorsee gereis om oor Suid-Afrika en die werk wat nodig was om dit verander, te praat.
In 1988 het ‘n groep organisasies van die VSA Goldberg met die Albert Luthuli-Afrikavredestoekenning vereer ter erkenning van sy werk teen apartheid. Op Suid-Afrika se eerste herdenking van die land se eerste demokratiese verkiesing, het Goldberg Community H.E.A.R.T. (Health Education And Reconstruction Training) gestig. Dit is ‘n liefdadigheidorganisasie wat in Londen gesetel is en miljoene rande vir die Rape Crisis Cape Town-stigting ingesamel het en tot op hede het dit al onder meer drie miljoen boeke aan kinders geskenk. Talle ander erkennings en toekennings het gevolg en in 2019 het die African National Congress Goldberg met die organisasie se hoogste eerbewys, die Isithwalandwe / Seaparankoe-toekenning vereer. President Cyril Rampahosa het by die oorhandiging van hierdie eerbewys aan Goldberg en talle ander gesê: “Hul bydrae tot die stryd vir menslike sosiale verhoudinge moet voortgaan om ons dade te rig en te inspireer. Die letterlike vertaling van Isithwalandwe is ‘diegene wat die pluime van die skaars voël dra’, en het hulself as van die dapperste stryders onder ons in die stryd vir sosiale geregtigheid bewys.”
In 2016 het die Universiteit Stellenbosch Goldberg by die 13de Stellenbosse Internasionale Kamermusiekfees (SIKMF) vereer, waar Moments of a Life, ‘n werk wat in opdrag van die SIKMF geskryf is – gekomponeer deur Matthijs van Dijk en uitgevoer saam met Goldberg se voorlesing van sy eie outobiografiese teks – ‘n roerende wêreldpremière in die Endlersaal gehad het. Die teks van Van Dijk se werk is geneem uit Goldberg se outobiografie, A Life for Freedom – The Mission to End Racism in South Africa, met stories oor verskeie rigtinggewende oomblikke in Goldberg se lewe. Van Dijk het die volgende oor sy musikale behandeling van Goldberg se teks gesê: “Omdat die stories oor ‘n tydperk van 1939 tot die hede handel, het ek ‘n baie eklektiese musiekstyl te gebruik. Dit bevat idees wat strek van die kinematiese tot die baie banale glans rock/’hair metal’ van die tagtigerjare, gekombineer met stukkies klubmusiek, wat die kunsmatige “teaterisme” en perversiteit van die mediasirkus rondom die Rivonia-verhoor, as ook ‘vrye jazz’ en minimalistiese idees in die jare van gevangenisstraf om ‘n gevoel van ingehoktheid uit te beeld. (Die volledige uitvoering van hierdie werk kan gesien word by https://www.youtube.com/watch?v=hPqa18xPmZc&fbclid.)
Voor die konset het Goldberg het sy gedagtes oor die belangrikheid van musiek en hoe dit sy lewe gevorm het, in ‘n onderhoud met Mark Gevisser gedeel. Hy het genoem dat sy eie obsessiewe liefde vir musiek nie gedurende sy 22 jaar in die tronk onderbreek is nie. “Ek en my medegevangenes is toegelaat om elke tweede maand ‘n langspeelplaat te koop en in daardie tyd het ons meer as 800 plate versamel – hoofsaaklik opnames van klassieke musiek, maar ook jazz en later Afrika-musiek, insluitende die kwêlafluitjie,” het Goldberg gesê. Hierdie aktiwiteite het sy liefde vir musiek en sy soeke na vryheid versterk – nie net noodwendig vir homself nie, maar vir Suid-Afrika en sy mense.
Goldberg het sy tyd en energie aan verskillende maatskaplike projekte spandeer – en spesifiek oor die laaste paar jaar om die Denis Goldberg-erfenisstigtingtrust op die been te bring. Hierdie trust is verband tot stigting van die Huis van hoop, ‘n sentrum is sy tuisdorp, Houtbaai, wat die bou van kulturele en sosiale brûe deur alle soorte kuns en kultuur sal fasiliteer. Dit is bedoel om ‘n tuiste vir die talle kreatiewe projekte in en rondom Kaapstad en die breër skiereiland te wees. Skilder-, skets-, drama-, Engelse, Afrikaanse en isiXhosa-skryf- en taalvaardighede is die kernbedrywighede. IT-geletterdheid en rekenaarvaardighede sal ook ‘n belangrike deel van die sentrum wees. Behalwe verskeie ateljees vir die projekte, sal die Huis van Hoop ook gestalte gee aan die skepping van ‘n uitvoeringsruimte van wêreldgehalte met ‘n toonaangewende opnameateljee, wat dit gelyk sal stel aan soortgelyke instellings regoor die wêreld om aan jong en ambisieuse Suid-Afrikaanse kunstenaars ‘n platform vir internasionale samewerking te bied. Ondervinding het getoon dat selfs in histories-verdeelde samelewing soos Suid-Afrika s’n, alle soorte musiek, sang en dans mense verenig. Ter ondersteuning van hierdie inisiatief het die Wes-Kaapse provinsiale regering vir die Denis Goldberg-erfenisstigtingtrust ‘n 99 jaar-huurkontrak op die perseel in Andrewsweg, Houtbaai, waar die Houtbaai-museum gesetel is, aangebied. Die trust het in September 2018 die huurooreenkoms saam met die museum se raad van trustees onderteken en op 13 Februarie 2020 het Goldberg die eerste interkulturele geleentheid wat op die terrein waar die Huis van Hoop gebou gaan word, bygewoon.
Goldberg het ná jare se aktivisme gesê die konneksies wat deur kuns en musiek gevorm kan word, voel vir hom belangriker as ooit tevore. “Mense maak saak,” het hy gesê. “Vir my is mense hele punt daarvan om in die politiek wees. Vir my gaan dit nie oor mag nie.”
Jong mense sal kennis en begrip oor Suid-Afrika en sy geskiedenis kan opdoen deur blootstelling aan die Denis Goldberg-galery asook die museum. Die galery sal die kunsversameling wat Goldberg oor baie jare opgebou het en wat talle sfere van die Suid-Afrikaanse samelewing soos hy dit gesien het, huisves, asook ‘n permanente uitstalling wat Goldberg se lewe en bydrae tot ‘n demokratiese Suid-Afrika uitbeeld.
Denis Goldberg word met warmte, omgee en dankbaarheid as ‘n nederige en deernisvolle mens onthou wat sy lewe gegee het om vryheid en menseregte vir die gewone mens na te jaag en wat homself in diens van die mensdom gestel het. Hy was ‘n buitengewone en dapper vryheidsvegter wat die volbringing van sy generasie se missie om politieke bevryding te bewerkstellig en ‘n stewige grondslag vir ‘n demokratiese regering in Suid-Afrika te lê.
Rus in vrede, Dennis Goldberg (11 April 1933–29 April 2020).
- Artikel deur Fiona Grayer, Artistike Bestuurder van die Departement Musiek, Universiteit Stellenbosch.
