Nuus

Die onlangse afsterwe van die fluitis Éva Tamássy op 30 November 2018 is deur alle musiekliefhebbers betreur. ‘n Roudiens het op 12 Desember 2018 in die Dove’s Chapel, Hoofweg, Somerset-Wes, plaasgevind, waartydens oudstudent-fluitiste Gabriele von Dürckheim en Liesl Stoltz, met die ghitaarspeler Michael Hoole, musiek van CPE Bach en Jules Massenet uitgevoer het.

Éva Tamássy was sedert 1960 ‘n bekende figuur in veral Wes-Kaapse musiekkringe. As begaafde fluitis het sy ‘n leeue-aandeel gehad in die bekendstelling van fluitmusiek, en het gereeld in verskillende ensembles opgetree. Tamássy is in 1936 gebore in Budapest, Hongarye, en het daar onderrig ontvang aan die Ferenc Erkel Konservatorium en die Franz Liszt Musiek-akademie. Later het sy ook spesialiste-opleiding van die Franse fluitis Jean-Pierre Rampal ontvang.

Met die politieke onstuimigheid in Hongarye in 1956 het sy en haar familie hulle in Johannesburg gevestig, waar sy gereeld opgetree het in konserte en radio-uitsendings, sowel as solis en as kamermusikus en concerto-solis. Sy het die Voordraerslisensiaat (UNISA) in 1965 met onderskeiding verwerf. As uitvloeisel van haar optredes het sy ook gereeld opnames vir die SAUK-radio gemaak.

Sedert haar aanvaarding van die pos as dosent aan die Universiteit van Stellenbosch (1960) het sy veral bekendheid verwerf vir haar kamermusiek-uitvoerings van Barokmusiek saam met kunstenaars soos Shirley Gie (orrel), Dalena Roux (tjello) en Boudewijn Scholten (klawesimbel). Sy was gereeld deel van ensembles soos Musica Antiqua, Serenade Ensemble, Pro Arte blaasensemble, die Tamássy-Fortescue Duo, Concerts 4 x 2, en die Tamássy Fluitkwartet. In die vroeë negentigerjare het sy ‘n 13-delige uitsendingsreeks From Shepherd to Symphony saamgestel en aangebied. Daar was ook programme oor die fluitvirtuoos en opvoedkundige Marcel Moyse, en oor Theobald Boehm, ‘n bekende komponis en vernuwer van die moderne dwarsfluit. Benewens onderrig het sy ook meesterklasse aangebied – in Stellenbosch, Kaapstad en Pécs (Hongarye).

Tydens haar professionele loopbaan het sy nooit teruggedeins vir die uitdagings van eietydse musiek nie, soos haar uitvoering van werke soos Berio se Sequenza getuig. Etlike plaaslike komponiste het werke vir haar geskryf, insluitende Arnold van Wyk se enigste fluitkomposisie, Poerpasledam (‘n volksetimologiese verwringing die Franse term Pour passer le temps). Vir die eerste uitvoering van die werk in 1981 is sy begelei deur die komponis self. Ander komponiste wat bygedra het tot haar repertorium is Paul Loeb van Zuilenburg, Hubert du Plessis en J Roelof Temmingh.

Fluitkomposisies wat Temmingh vir haar geskryf het, sluit in sy Façade (1971 / 1973), en Nude (1973) – beide vir fluit en klavier, ‘n Sonatine vir fluit en ghitaar (1977), Moedverloor op A mol vir 12 fluite (met 24 spelers tydens die eerste uitvoering in 1974), ‘n Fluitkwartet (1975), Psalm 42 vir vyf fluite en fagot (1976), ‘n kwartet vir fluit, hobo, klarinet en fagot, en ‘n Fluit-concerto (met Tamássy as solis saam met die USSO in 1989).

Tamássy het gereelde Europese besoeke onderneem, ten einde op hoogte te bly van die nuutste onderrigmetodes, en voorbereidings te tref vir besoeke deur haar studente aan Europese musiekskole. Saam met pianis Virginia Fortescue het die duo tussen 1990 en 1996 uitvoerings in Wenen, Budapest, asook Skotland en Frankryk gegee, en ‘n radio-optrede in Budapest. Sy was ook aktief as redigeerder van musiek en het self verwerkings van Hongaarse volksmusiek gemaak.

Na haar uitdienstrede in 1998, en tot kort voor haar dood het sy nog selfs gereeld gespeel, en ‘n handvol studente tuis onderrig. Sy word met deernis en waardering onthou deur haar familie en vriende, en in besonder geëer deur die groot getal fluitiste wat deur haar oor ‘n lang tydperk onderrig is gedurende ‘n loopbaan wat oor byna sestig jaar gestrek het.

Haar oudstudente het onderneem om haar nagedagtenis in 2019 op verskeie maniere te herdenk, soos ‘n konsert toegespits op die fluit, deur Gabriele von Dürckheim. En Tamássy se waardevolle bladmusiekversameling sal nou ‘n permanente tuiste vind in die Johnman Musieksentrum in Hertestraat. Oudstudente Marietjie Pauw, Mariëtte Schumann en Linda de Villiers het ‘n begin gemaak met ‘Die Tamássy-uur’, met ‘n uitnodiging aan fluitspelers om deel te hê aan gereelde bladleessessies, en toegang te kry tot die Tamássy-versameling.

Prof Izak Grové en Marietjie Pauw

Retirement –  As the Afrikaans poet Uys Krige says in his poem Plaashek , I experience retirement  as a gate that has to be opened  for a different phase in my life. He says: Waar het my paaie nie geloop, om my by hierdie hek te bring? Ek lig die knip en maak ‘n hek oop in my hart.

How do I feel about it??  I feel like the Schubert Lied that is normally sung by first years, sometimes out of tune- Lachen und weinen  zu jegliche Stunde-— Laughter …and tears…  at any hour.

Allow me a few words…

There are so many things I am grateful for:

A: I consider myself very fortunate and privileged to have been in a tertiary position   for 40 years, where my occupation revolved around my prime passion- music, -of which 10 years was at the Wellington Training College, and the past 30 years at the Conserve.

As a first year student at the old Conserve in 1972, I did not consider it a possibility at all to serve at any stage on the staff of the Conserve. I was very much in awe of names like Richard Behrens, Reino Ottermann, Betsie Cluver, John Antoniadis, Lionel Bowman, Arnold van Wyk , Hubert du Plessis, Roelof Temmingh etc.

However, I was appointed here in 1988 at the new Conserve… What a privilege to work in such an aesthetic  environment, to teach  in this stylish, class leading and timeless  architectural masterpiece, with its wonderful facilities, foyers, aulas, studios, soundproofing, beautiful views, shadow lines at most windows and doors, and the beautiful fire staircases, which remind me somewhat of the saucer-sculptured Guggenheim museum in N.Y.

B: Most importantly, were the people in the building.

Students: The highlight of my job was working with our music students, which, to my mind, are of a special level and class. Working and interacting with them individually, or in ensemble, in repertoire classes and especially at the Voorspeelklasse, was immensely rewarding… And l will miss the constant renewal of faces, personalities and talent with the yearly intake. I am so fortunate to be able to state that I have lived my dreams.

C: But of course the tip of this musical pyramid is the staff-you. What a super-talented group you are, actually able to function with great success in the corporate world, but dedicating and investing your energy to an educational institute.

I experienced so much goodwill from all of you all.

1. The friendly an accomplished face of the managerial and communication division- Fiona and team.
2. Facility Official and team –Nicky.
3. Administrative team
4. The welcoming people at the cafeteria
5. Beulah and her well equipped library and staff
6. The academic staff
7. And lastly the Practical Staff: permanent as well as ad hoc members:

You were the group where my heart belongs. I consider creativity as the heartbeat of life. Performing with colleagues have been so inspiring and professionally enriching. And I want to specially mention Corvin today, with whom I shared many a stage with his orchestra, in a trio (Romantic) and in Bach concerto with Suzanne. A special word of thanks to  Fiona as well as Peter for the great honour bestowed on me to perform Mozart’s K271 and K 365 piano concerti with the SU Camerata at the Woordfees in March this year as a farewell concert.

D. And that brings me to the TOP floor, third floor- my piano colleagues:

Nina, your appointment about 20 years ago, elevated  the  Conserve to another level regarding international exposure, connections and musical events. I am so grateful for the opportunity working with you and I have so much appreciation in the special way you acted as head of the  piano division. And… I have known you since you were 15 competing in the Hennie Joubert Piano Competition in Wellington.

Luis, with your special talents and insight, thank you for being a wonderful colleague. We all admire your persuasive skills to convince even Yamaha to get rid of their pianos, apparently even of two of the superb CFX models!!

Pieter, I still remember your stunning performance and exceptional masterclass at your audition. Thank you for being a very special colleague. You also had the task of guiding this complex and diverse Department during the last 2 difficult years, sometimes, as the Dean said, having to make unpopular decisions. I admire your work ethic, sense of responsibility, integrity, academic and intellectual talents- and your continuing concertising.

Lastly, Mario I wish you and the Conserve a prosperous time ahead. I believe that with your skills, managerial experience and talent, backed by the dedicated and supporting staff, 2019 and the future will be a very successful era for the Conserve, remaining a bastion of competence and a star of civilization.

I thank you all.

I will miss you all.

I love you and I salute you.

Melisizwe Plaatjie was 16 jaar oud toe sy vingers die heel eerste keer oor die klawers van ’n klavier gegly het terwyl hy hard probeer het om ’n toonleer in C-majeur te bemeester. Nou, drie jaar later, is dié jong musikant van George aangewys as die wenner van die Albert Engelprys wat deur die ATKV geborg word. Dié prys gee aan studente uit meestal voorheen benadeelde omgewings die geleentheid om instrumentale en teoretiese onderrig in musiek te ontvang en moontlik hulself later vir ’n BMus-graad in te skryf.

“Daardie was my eerste én laaste klavierles, want daar was nie ’n musiekonderwyser by my hoërskool nie,” vertel Melisizwe. Aangesien net een van sy ouers gewerk het, was daar ook nie geld vir private klavierlesse nie. “Ek was gebroke. Om beter te word, moet ’n mens op ’n gereelde grondslag oefen en les neem.”

Maar waar daar ’n wil is, is ’n weg, en Melisizwe het homself leer klavier speel deur pop- en jazz-klavierlesse op YouTube te kyk. Tot en met 2017 was die videokanaal sy enigste leermeester. “Dit het my tegniek en musikale woordeskat baie verbeter.”

Hy het gedroom om ná matriek te gaan musiek studeer, maar het gesukkel om universiteitstoelating te kry. “Ek was baie teleurgesteld en het verlore gevoel. Musiek was iets wat ek vir die res van my lewe wou doen. Ek het begin dink ek is nie goed genoeg nie.”

Maar alles het verander toe hy vanjaar vir ’n sertifikaatprogram in musiek aan die Universiteit Stellenbosch aanvaar is.

“Dit was ’n uitdaging om klassieke musiek te speel, want ek het die afgelope drie jaar net jazz en pop gespeel. Maar onder die leiding van my musiekonderwyser, Throy Petersen, voel ek dat enigiets moontlik is.”

Melisizwe sê dit is vir hom ’n groot eer om die Albert Engelprys te ontvang. “Ek het gehoor jy word slegs benoem as jy hard werk en jou dosente potensiaal in jou sien.”

Dié Sertifikaat-program is deur wyle Albert Engel, ’n dosent in koperblaasinstrumente en dirigent van die Stellenbosch Simfoniese Blasers, begin. Ná sy heengaan in September 2003 is Albert se droom voortgesit toe daar besluit is om ’n jaarlikse prys in sy naam in te stel. Die prysgeld van R20 000 word toegeken vir die student wat die meeste ywer toon, wat bo slegte omstandighede uitstyg en die beste maak van die geleentheid om musiek aan die Universiteit van Stellenbosch te studeer.

Melisizwe sê sy mantra is “wie nie saai nie, sal nie maai nie”.

“Hierdie toekenning bewys dit: ’n mens kry uit wat jy insit.”

Klassiekemusiekkunstenaars kry deesdae min erkenning vir die waarde wat hulle tot kultuur en die kunste toevoeg, maar by vanjaar se finaal van ATKV-Muziq en -Muziqanto is dié merkwaardige musici vir hul talente vereer.

Die kompetisie, by die Hugo Lambrechts Musieksentrum in Parow, Kaapstad, het Saterdag (8 September) op ’n hoë noot geëindig toe die wenners aangekondig is.

ATKV-Muziq (’n nasionale instrumentale klassiekemusiekkompetisie) en -Muziqanto (’n klassiekemusieksangkompetisie) se finale is hierdie jaar saam gehou.

Uit die sewe deelnemers in elke kompetisie wat Vrydag in die tweede ronde teen mekaar meegeding het, is drie gekies om Saterdagaand by ’n swierige geleentheid saam met die Kaapstadse Feesorkes, onder leiding van maestro Richard Cock, op te tree.

“Ons is baie bevoorreg om ’n direksie by die ATKV te hê wat ’n groot bewondering en passie vir klassieke musiek koester,” sê Gerrie Lemmer, uitvoerende hoof: kultuur by die ATKV.

“Ons het regoor die land vir die beste klassieke musikante en sangers gesoek en vanaand het hulle gewys waartoe hulle in staat is.”

Die eersteplekwenners in albei kompetisies stap onderskeidelik weg met ’n kontantprys van R70 000. Die tweedeplek- en derdeplekwenners ontvang onderskeidelik R35 000 en R20 000.

Die 21-jarige Cameron Williams het vanjaar koning in die ATKV-Muziqkompetisie gekraai. Dié saksofoonspeler se ratse vingers en lang asem het die gehoor en die beoordelaars in vervoering gehad.

“Ek is in die wolke,” het Cameron ná die groot aankondiging gesê. “Ek het met die kompetisie grootgeword en nog altyd die deelnemers en wenners bewonder. Dit is wonderlik om dit te wen.”

Die naaswenner was die pianis Brian Bae en die violis Paul Loeb van Zuilenburg was derde.

Die bariton Bongani Kubheka is as die wenner van ATKV-Muziqanto aangewys. “Dit is ’n wonderlike gevoel,” het Bongani gesê terwyl hy van oor tot oor geglimlag het. “My teenstanders was almal baie goed en dit was beslis ’n tawwe kompetisie. “Ek het voor die kompetisie nog ’n vertoning in die Baxterteater gehad en ek was nie seker of ek voorbereid genoeg was nie.” Bongani beoog om in Europa aan oudisies te gaan deelneem, terwyl Cameron nog nie veel uit die mou oor sy toekomsplanne wil laat nie.

Luvuyo Mbundu (bariton) was tweede en Segomotso Shupinyaneng (sopraan) derde.

Die nasionale Afrikaanse radiostasie RSG was weer vanjaar die mediavennoot van ATKV-Muziq en -Muziqanto.

Op die 11de Mei het die Stellenbosch Universiteit se Jazz Band ‘n Erfenis-feeskonsert aangebied, wat opgedra is aan twee feeswaardige Suid-Afrikaanse ikone  – Nelson Mandela en Hugh Masekela – as deel van hierdie inrigting se eeufeesvierings. Die Fiësta-bekroonde SU Jazz Band, ‘n ensemble van die Musiekdepartement se Sertifikaatprogram, het die kern daarvan gevorm, onder die leiding van Felicia Lesch en met vokale soliste Sima Mashazi, Babalwa Mentjies en Mynhardt Kruger.

Die aand was verder toegespits op die bekendstelling van die nuwe sosiaalgerigte inisiatief van die departement, onder die koepelnaam Roots@SU. Roots@SU omvat ‘n aantal programme en projekte waarby die Departement betrokke is, soos die Sertifikaatprogramme, Plattelandse Betrokkenheidsprogramme, Diensleerprogramme, die Stellenbosch Internasionale Kamermusiekfees (SICMF), die Endler Konsertreeks, en talle ander buitenshuise gemeenskapsprogramme. Die gaste by die geleenthied was die departement se gemeenskapsvennote uit areas soos Mitchell’s Plain, Athlone, Kuilsriver, Khayelitsha, Ceres, Mamre en Cloetesville. Een van die aand se hoogtepute was die deelname van leerlinge uit hierdie gemeenskappe saam met die SU Jazz Band opgetree het met ‘n uitvoering van Abdullah Ibrahim se Nelson Mandela. Die optrede van die leerlinge wat selfs soliste ingesluit het, het groot byval by die gehoor ontlok.

Hierdie konsert was ook die bekendstelling van ‘n nuwe vennootskap tussen die Universiteit Musiek Departement en die e’Bosch Erfenisprojek. Verteenwoordigers van e’Bosch uit die gemeenskappe van Cloetesville, Idasvallei, Jamestown, Khayamandi, Klapmuts, Pniël, Kylemore, Raithby, Vlottenburg en Stellenbosch-Sentraal, asook musiekonderwysers en skoolhhofde uit die areas het ook die geleentheid bygewoon.

Etlike items tydens die konsert was skeppinge van Masekela, soos Grazin in the grass and Thuma Mina (Stuur my) en indrukwekkende struggle-liedjies soos Mayibuye. Teen die einde van die program het die gehoor spontaan saamgedans op maat van die bekende struggle-lied, Meadowlands, as ‘n hulde aan Masekela en Nelson Mandela en almal wat deel wil hê aan die bou van ‘n gemeenskap van ons drome.

Nege jong Suid-Afrikaanse pianste sal as kandidate meeding in vanjaar se Hennie Joubert Nasionale Klavierkompetisie, wat op Maandag 12 Maart begin, as deel van die Stellenbosch Internasionale Klaviersimposium. Die kompetisie is een van die belangrikste plaaslike geleenthede vir jong pianiste.

Dié kompetisie het sy oorsprong in 1984 gehad, met Virginia Fortesque, Bennie van Eeden en Cecilia Lourens as beoordelaars. Van die voorste Suid-Afrikaanse pianiste het hulle loopbane as finaliste in dié kompetisie begin. Onlangse wenners sluit pianiste is soos Louis Nel (2016), Roelof Temmingh (2014), Sulayman Human (2012).

Kompetisie-deelnemers sal op die eerste twee dae van die simposium – 12 en 13 Maart –  meeding vir de eerste vyf posisies. Hierdie vyf kandidate sal dan in die finale ronde, op Vrydag, 16 Maart, saam met die Kaapstadse Filharmonie, onder die leiding van Corvin Matei optree, elk met een deel uit ‘n klavierkonsert. Die nege finaliste vir 2018 finalists is Qden Blaauw (13) van Durbanville, Beate Boshoff (16) van Bethlehem, Daniel Brodie (18) van Oos-Londen, Leo Huan (14) van Pretoria, Gerhard Joubert (17) van Stellenbosch, Andrew Raney (16) van Johannesburg, Milano Reynecke (15) van Pretoria, Mike Wang (11) van Kaapstad, en Simon Wu (17), ook van Kaaapstad.

Vir die vorige wenner, Pretorianer Louis Nel (17), was die ontvangs van die eerste prys (in 2016) ‘n grootse oomblik in sy lewe.  “Ek was verras, want op 15 het ek gereken ek was te jonk en onervare.” Hy beskou as die interessantste deel van die kompetisie die voorbereidings saam met die USSO. “Dit was ook belangrik om die ander deelnemers te leer ken. Ek het baie geleer by die destydse Klaviersimposium.”

Louis het ‘n totaal van R22 000 as prysgeld ontvang, en geleetheid vir drie uitvoerings. Na aanleiding van sy klavieruitvoering in Wellington sê hy: “Die kompetisie het my ook geleer dat mens jouself nooit moet onderskat nie, en dit het my beslis gehelp om die peil van my spel te verbeter.” .

Vanjaar se simposiumprogram duur vanaf 14 tot 18 Maart by die Konservatorium, voorafgegaan deur die Hennie Joubert-kompetisie. het as hoofdoelwit diee bevordering van klavieronderrig en –voordrag. Die simposium, wat vir die eerste keer in 2006 gehou is, voorsien onderwysers, voordraers en studente van ‘n verhoog waarop kennis meegedeel en verbreed word, asook insae in opvoedkundige en voordraerskwessies van naderby ondersoek word. Die weeklange program bestaan uit uitvoerings, meesterklasse en ‘n reeks lesings, asook ‘n internasiionale klavierkompetisie.

Die gaskunstenaars – die Suid-Afrikaner Jan Hugo, die Israeli Aviram Reichert en die Russies-gebore Duitse pianis Jura Margulis – sal elk ‘n klavieruitvoering tydens die simposium lewer, en beide Reichert en Margulis sal ook meesterklasse aanbied.

Hugo sal musiek van Beethoven, Debussy en Liszt op Woensdag 14 Maart voordra, Reichert se konsert – op Donderdag 17 Maart – sluit werke van Brahms en Schubert in, en Margulis werke van Scarlatti, Tsjaikofski and Rachmanof op Saterdag 17 Maart.

• Konsertkaartjies is beskikbaar by Computicket. Simposium-toegangsbewyse en die volledige simposiumprogram kan vanaf die webtuiste pianosymposium.co.za verkry word. Skakel asb. 021 808 2358 vir meer inligting.

Die musiekfees onder die titel Out of the Shadows: Rediscovering Jewish Music and Theatre, waarby etlike uitvoerings tussen 10 en 17 September vanjaar in Kaapstad en Stellenbosch plaasgevind het, was volgens alle aanduidings ‘n groot sukses. Die fees was die finale in ‘n reeks wat ook in Leeds en York (VK), Wisconsin-Madison (VSA), Praag, Pilsen en Terezin (Tsjeggië) en Sydney (Australië) aangebied is. Alle uitvoerings was op die een of ander manier die resultate van die projek, wat geborg is deur beide die Britse Kunste-organisasie en die plaaslike Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing. Ingesluit by die projek se 25 internasionale vennote was die Kaapstadse Holocaust-sentrum, die Kaapse Filharmonie, en die Universiteite van Kaapstad en Stellenbosch. Die US se deelname is ‘n bevestiging van dié instansie se uitnemende internasionale posisie deur sy drama- en musiekdepartemente.

Die projek se doelwit is die herontdekking van verlore of vergete artefakte wat verband hou met musikale uitvoeringspraktyke in Joodse ghettos en konsentrasiekampe van die Tweede Wêreldoorlog, wat dikwels betekenisvolle sentra van musikale aktiwiteite was. Verhoogstukke, tekste en musiekmanuskripte het aan die lig gekom, en gehore het waardevolle plaaslike eerste uitvoerings van sulke werke beleef. Stellenbosch en Kaapstad het gesamentlik 14 uitvoerings aangebied, wat 11 eerste uitvoerings in 9 verskillende lokale ingesluit het.

Beide Sydney en Stellenbosch is uitgesonder vir die aanbieding van ‘n roerende komedie, Prinz Bettliegend, ‘n rekonstruksie gebaseer op herontdekte musiekitems en Holocaust-oorlewendes se getuienis, soos saamgestel deur die projek-navorser Dr Lisa Peschel. Beide opvoerings in Stellenbosch en Kaapstad is uitverkoop. US-dramastudente (onder die direksie van Amelda Brand) het trane en applous van sowel die gehoor as die projekspan ontlok. US-personeellid Leonore Bredekamp – wat by sowel die Musiek-en die Dramadepartment betrokke is – het die produksie se musikale leiding geneem, en ook as basghitaarspeler opgetree. Die instrumentale ensemble is moontlik gemaak deur die Musiekdepartement se organiseerder van Sertifikaatprogramme, Felicia Lesch, en het US studente Throy Petersen (klavier), Kristi Boonzaaier (klarinet), Bradley Martin (viool), Esra Januarie (perkussie) en die US-alumnus Leon Oosthuizen (akkordion) ingesluit.

Dokumente uit die Musiekdepartement se eie Joodse Argief is saamgestel deur Santie de Jongh, en in die Musiekbiblioteek en die Behrens-foyer uitgestal. Hierdie uitstalling het die indrukwekkende uitstalling van die Leeds Universiteit aangevul wat die reisende uitvoerings vergesel het. Die omvangryke navorsing wat gepaard gegaan het met die projek is ook tydens ‘n colloquium in the Jannasch-saal toegelig. Besprekings wat uit die colloquium voortgevloei het is voortgesit tydens ‘n simposium by Kaplan-sentrum vir Joodse studies aan die Universiteit van Kaapstad. Personeellede van die US-Musiekdepartement was goed verteenwoordig by hierdie geleenthede, met uitvoerings van liedere en klavierwerke van Viktor Ullmann, asook ‘n seleksie van kort klavierwerke van die 12-jarige Josima Feldschuh, en kamermusiekwerke van Wilhem Grosz, Werner Baer en Walter Wurzburger. Personeellede Pieter Grobler (klavier), Minette du Toit Pearce (alt), Jolene Auret Kappis (sopraan) en Peter Martens (tjello) het kragte saamgesnoer met die voorste musici van Kaapstad. Na afloop van die openingsgeleentheid in die Shul in Kaapstad, is Rooikappie  – ‘n kinderopera van Wilhelm Grosz –  in die Hugo Lambrechts ouditorium opgevoer, en die finale uitvoering is gewy aan koormusiek van ‘n verskeidenheid Holocaust-komponiste, met die Kaapse Solistekoor, in die Erin-saal, met deelname deur US-musiekstudente, alumni en ad-hoc-personeel: Colette Brand (tjello), David Bester en Piet de Beer (viool), Visser Liebenberg (klarinet), Myles Roberts (fluit) en Roxane Steffen (kontrabas). Nie minder nie as 12 US- en Kamermusiekfees-alumni het deel gevorm van die Kaapstadse Filharmonie in ‘n historiese uitvoering van Grosz se Serenade vir groot orkes, benewens Richard Strauss se indrukwekkende toondig Also sprach Zarathustra. Die Australiese argiefnavorser Joseph Toltz het die konsert beskryf as “… die eerste uitvoering in menseheugenis van een van Grosz se vroeë orkeswerke.” Die laaste keer dat die werk gehoor is, was ‘n uitvoering deur die Weense Filharmonie onder die leiding van Felix Weingartner in die 1920s.

Aan die een kant streef die Argiefprojek daarna om die stemme te laat hoor van komponiste, dramaturge en digters wat deur die Holocaust onderdruk of verdoem is, en aan die ander kant benadruk die projek die beginsel van herinnering en herdenking, deur die rekonstruksie van ‘n vergete nalatenskap deur middel van drama en musiek. Vir hierdie doel het studente van beide instansies toegang gekry tot Joodse tekste uit die oorogsjare om te toonset, en sodoende nuwe musiek daar te stel en wêreldwyd bekend te stel aan gehore wat andersins nie van die bestaan van sulke tekste bewus sou gewees het nie.

Die vooraanstaande Suid-Afrikaanse komponis Jeanne Zaidel-Rudolph het die projek saamgevat:  “ Die simposia en konserte was verteenwoordigend van die hoogste vlak van musikale en intellektuele kwaliteit … die uitstaande hoogtepunt was die besondere vlak van die nuwe komposisies deur die studente van Stellenbosch en Kaapstad … As ‘n professor van komposisie by Wits Universiteit vir baie jare, kan ek die versekering gee dat hierdie studente hulle uitstekend van hulle taak gekwyt het  – tot so ‘n mate dat die organiseerders van die Leeds Universiteit  hulle voorgeneem het om hierdie nuwe komposisies in hulle argief op te neem en in te sluit vir internasionale uitvoerings … sonder die komponiste kan daar nie musiekwetenskaplikes of uitvoerders wees nie  – hulle vorm ‘n kritieke element in ‘n volhoubare musikale ekosisteem. Julle kan baie trots wees op dit wat hulle bereik het.”

Prof Henrik Hofmeyr van die Kaapstadse Suid-Afrikaanse Musiekkollege het te kenne gegee dat hy “… hoogs beïndruk” was met die werke van Stellenbosse studente. “Die resultate spreek sekerlik van ‘n lewendige komposisieklas, en is ‘n baie positiewe refleksie van die Konservatorium en die Universiteit as geheel.”

Die studentekomposisies was elk op sy eie manier inderdaad uitstaande. Ek self was uiteraard intiem betrokke by die hele fees, maar het tog soms tydens my eie deelname aan die komposisies dieselfde waardering gehad vir die musiek asof dit ‘n kwartet van Beethoven of Beethoven was. Ek weet ook dat die uitvoerders te eniger tyd weer die werke sal speel indien hulle ‘n versoek van die aard sou kry.

Die Musiekdepartement van die Universiteit van Stellenbosch het in sy geskiedenis ‘n lang ry van internasionaal gesiene komponiste opgelewer. Die eerstes daarvan dateer uit die eerste dekades van die 20ste eeu, en sluit in mense soos F.W. Jannasch, ‘n stigterslid van die instansie, verder Arnold van Wyk en Hubert du Plessis. Belangrike komponiste sedertdien sluit in Roelof Temmingh, Hans Roosenschoon (tans Komposisie-professor of Composition), Bongani Ndodana-Breen, Hans Huyssen en Hendrik Hofmeyr. Meer onlangs het die departement ook ‘n waardevolle verbintenis met Trevor Jones gehad, ‘n Suid-Afrikaans gebore internasionale filmkomponis uit Hollywood. Stellenbosch studente wat bydraes tot die Joodse Argief gemaak het sluit in Kelsey Muller, Jesse Dreyer, Carlie Schoonees, Natalie Frenz en Leonore Bredekamp, met an die spits van die nuwe geslag komponiste Arthur Feder en Antoni Schonken. Hiermee in gedagte kan die Musiekdepartement, wat goed toegerus is om hierdie nalatenskap voort te sit, nie anders nie as om ongerus te wees oor die bedreiging van toenemende finansiële beperkings.

Toe Sir Winston Churchill geadviseer is om addisionele fondse uit die begroting van Kuns en Kultuur te verkry, het hy geweier, en met ‘n wedervraag geantwoord: “Waarvoor veg ons dan?” Miskien was die Leeds Universiteit se projek Verklanking van die Joodse Argief ‘n tydige aansporing vir ‘n volgende golf in die geskiedenis van die Universiteit se indrukwekkende komposisie-bydrae. Om die minste te sê. Het dit ‘n internasionaal-erkende verhoog gebied wat die betekenisvolle potensiaal waaroor ons beskik ten toon te stel.

Op Saterdag 30 September het die Universiteit van Stellenbosch se simfonieorkes hulde gebring aan prof Hans Roosenschoon, wat aan die einde van hierdie jaar aftree, met ‘n uitvoering van sy Vier gebede (2004). Soos die geval is met die studentekomponiste van die Joodse Argief, berus hierdie werk ook op ‘n teks van diepgaande betekenis.

In reaksie op ‘n versoek om kommentaar op die Joodse Argiefprojek, het Roosenschoon geskryf: “Laat ons gewetens en on wese in die wêreld nooit weer stilgemaak word deur onmenslike uitwissing nie. Laat ons luister na andere …….”

Vir meer inligting oor die Joodse Argiefprojek, en die projek se navorsinspan en video-opnames, raadpleeg asseblief die webwerf www.ptja.leeds.ac.uk.

Peter Martens

10 Oktober 2017

 

Die Musiekdepartement, in samewerking met die Universiteit Stellenbosch (US) se Kantoor vir Transformasie, die Departement Visuele Kunste en die Vroueforum, het ‘n konsert ter viering van Vrouedag in Augustus in die Endlersaal in Stellenbosch aangebied. Die US Jazzorkes het die verhoog aan die brand gespeel onder die leiding van Felicia Lesch saam met die jazz-legende Gloria Bosman en die jazz-sanger en digter, Mihi-Tuwi Matshingana. 

Die aand is spesifiek opgedra aan Charlotte Mannya Maxeke – die eerste swart Suid-Afrikaanse vrou wat tersiêre onderrig ondergaan het en in 1901 in die VSA gegradueer het. Haar mantra, “As jy jouself ophef, bring jy iemand saam met jou”, is ‘n leuse wat die kunstenaars Felicia Lesch, Bosman en Matshingana heelhartig omhels.

Lesch is passievol oor musiek as ‘n werktuig vir sosiale verandering en het die US Jazzorkes as een van die ensembles van die Sertifikaatprogram gestig. Die Sertifikaatprogram dien as ‘n voorgraadse voorbereidingsprogram van die US Musiekdepartement en is geskep om studente te bemagtig met die vaardighede om ‘n BMus of Diploma program op tersiêre vlak te onderneem. 

Matshingana het haar BCom-graad by die US in 2014 voltooi, terwyl sy ook die Musiekdepartement se Sertifikaatprogram studeer het. Sy het tydens die konsert aan dié program hulde gebring. Sy is tans ‘n derdejaarstudent in Jazz-studies by Wits Universiteit in Johannesburg. 

Die Suid-Afrikaanse skrywer en joernalis Zubeida Jaffer se derde boek, Beauty of the heart – wat hulde bring aan Maxeke en ook vars informasie oor haar lewe aan die lig bring – is by die geleentheid verkoop. Juweliere wat deel was van die juweliersuitstalling van Kutlwano Cele, ‘n student van die Departement Visuele Kunste, is ook daar verkoop.

Die Studenteraad en baie studente van ander departemente en fakulteite het die konsert ondersteun. 

“Vir sommige was dit hul eerste “Endler ervaring”, wat dit ‘n besonderse vreugdevolle gebeurtenis gemaak het,” sê Monica du Toit van die Kantoor vir Transformasie.

Spesiale gaste van binne die fakulteit, Vroueforum, Geslagsgelykheidseenheid, US Museum, US Kantoor vir Transformasie asook gemeenskapsvennote van die Musiekdepartement se eie Sertifikaatprogram, het ook die Vrouedag-vieringskonsert bygewoon.